Neredeyse insanlık tarihi kadar geçmişe sahip. İlk olarak Anadolu‘da yetiştirilmeye başlandığı, buradan da Akdeniz‘e yayıldığı söyleniyor. Birçok efsanede, mitolojide, kutsal kitapta yer alıyor zeytin. Yetiştiriciliği ilk insanla birlikte başladığı için “Zeytin bütün ağaçların ilkidir” olarak da dile getiriliyor. Zeytin, (Latince adı Olea europaea) zeytingiller familyasından Akdeniz iklimine özgü meyvesi yenebilen bir ağaç.
Akdeniz efsanelerinde “Ölmez Ağaç” olarak yer alan zeytin ağacı yüzlerce yıl yaşayabiliyor. Bilimsel olarak kanıtlanmış 2.000 yaşında zeytin ağaçları var. Zeytin ağacı uzun yaşamını yapraklarındaki oleuropein maddesine borçlu. Bu madde ağaçları hastalık ve zararlılardan koruyor. Yapraklarındaki kalsiyum elenolaten maddesi ise zararlı virüs, bakteri ve mantarları yok ediyor.
Zeytin ve zeytin ürünleri gıda olarak kullanılmakla birlikte sağlık, kozmetik, endüstri, sanayi alanlarında da kullanılıyor. Zeytin ağacından tabak, kaşık, çatal, masa vb. dekoratif amaçlı objeler yapılabiliyor ya da yakacak odun olarak kullanılabiliyor. Çekirdeğinden tespih, bilezik, kolye gibi takılar yapılıyor. Küspesinden ise gübre ya da yakacak elde ediliyor.
Zeytin konusu derya deniz aslında, anlatılacak çok şey var. 🙂 Zeytin meyvesi ve zeytinyağı en önemli konulardan birkaçı.
2011 FAOSTAT (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) verilerine göre dünya zeytin üretimi sıralaması şöyle:
- İspanya – 7,82 milyon ton
- İtalya – 3,18 milyon ton
- Yunanistan – 2 milyon ton
- Türkiye – 1,75 milyon ton
- Fas – 1,41 milyon ton
- Suriye – 1,09 milyon ton
- Cezayir – 610 bin ton
- Tunus – 562 bin ton
- Mısır – 459 bin ton
- Portekiz – 443 bin ton
Zeytin, zeytin ağacından toplanıp birçok işlemden geçtikten sonra sofralarımıza ulaşıyor. Sadece Ege Bölgesi‘nde Ayvalık, Memecik, Domat, Uslu, Erkence, Çakır, İzmir sofralık, Çekişte, Çilli, Kiraz, Memecik, Memeli, Akzeytin, Aşı Yeli, Dilmit, Eşek Zeytini, Hurma Karaca, Kara Yaprak, Taşarası, Elma, Kuru Gülümbe, Karşıyaka Güzeli, Yerli Yağlık gibi birçok zeytin çeşitleri üretiliyor. Sofralarımızdan yeşil ve siyah zeytin eksik olmuyor, her damak tadına göre bir zeytin mutlaka bulunuyor.
Zeytinyağı ise ilk olarak zeytinlerin ayakla ezilmesi ve sıcak su ile yağının alınması şeklinde üretilmiş. Dünyadaki en eski zeytinyağı tesisi, milattan önce 6. yüzyıla ait İzmir’ in Urla ilçesi yakınlarındaki antik Klazomenai kentinde bulunuyor. Romalılar zeytini iki taş arasında ezerek zeytin yağı üretmişler. İnsan gücü sonrasında ise hayvan gücüyle bu işlemi yapmışlar.
Sanayi ve teknolojiyle birlikte günümüzde birçok farklı yöntemle çeşit çeşit zeytin yağları üretiliyor. Zeytinyağı Ege mutfağında çok önemli bir yere sahip. Özellikle zeytinyağlı yemekler, mezeler, Ege otları zeytin yağsız düşünülemez.
İlerleyen zamanlarda zeytin yağını detaylıca ayrıca ele alacak, hangi zeytinyağları ne amaçla kullanılır, nasıl, nerelerde tüketilir onlardan bahsedeceğiz.
Afiyetle, keyifle, sağlıkla, Datça’da…
